Wszystkie zawarte tu teksty mogą być wykorzystywane jedynie za zgodą właściciela strony!

 

 © Copyright by Maciej Pinkwart

 

Nowinki 

 

6 lutego 2013

 

Luto...

 

Zapomniane, nawet w gwarze, słowo... Może czasem pojawia się w śpiewce: Ani mi cie nie zol, ani mi nie luto... Luto znaczy tu "przykro", także "tęskno". Pewno pochodzi to od słowa lutość, "litość". Lutosierdzie to miłosierdzie... To po góralsku, bo w staropolszczyźnie jest jakby wprost przeciwnie: luty oznacza "srogi", "okrutny", "ostry" (od starocerkiewnosłowiańskiego lut'). Dlatego luty, najbardziej zimowy podobno miesiąc tak się nazywa, że jest ostry, srogi, no - mroźny bardzo. Ta ambiwalencja między góralską a staropolską lutością (która zapewne wywodzi się z upodobnienia dźwiękowego do litości) daje się wyraźnie odczuć w tegorocznej lutowej pogodzie, wahającej się między lutą zimą a lutosierną wiosną.

A buty i tak przemakają, chodniki niesprzątane podkładają ludziom nogi, auta przeżera sól, błoto ochlapuje przechodniów. Imprez sporo, jak to pod koniec karnawału. 26 stycznia byliśmy na spotkaniu z dr. Mieczysławem Rokoszem, który w galerii na Kozińcu, wśród orientalnych dywanów czytał fragmenty swego tatrzańskiego pamiętnika, opisującego wycieczki podejmowane przez autora od 1948 roku. Piękny język, trochę archaiczny - ale Rokosz się cały czas na takiego XIX-wiecznego młodzieńca stylizuje - pokazywał nam w zasadzie głównie opisy przyrody, trochę ludzi dawnych Tatr, w zasadzie nie eksponując dzielności narratora w tatrzańskiej scenerii. Moja refleksja: Tatry są za małe jak na 65-letnie wspomnienia, siłą rzeczy powtarzają się miejsca, metafory, zachwyty. A może po prostu tego typu literaturę trzeba smakować powoli, z książką w ręku i dobrym winem w kieliszku i jakby z dystansem do autora:  ja Rokosza ogromnie lubię i cenię, uwielbiam go czytać, ale jego autorska prezentacja mi dziwnie przeszkadza. Może ma za mocną osobowość, która dominuje nad słowami, które wypowiada? Pamiętam, kiedy i jak się poznaliśmy: w pokoju bibliotekarza Muzeum Tatrzańskiego, Jerzego Darowskiego, zawalonym książkami od podłogi po sufit, gdzie miejsce czytelni zajmowało coś w rodzaju parapetu przy ścianie. I siedzieliśmy tam, niewygodnie bardzo, ale z entuzjazmem obaj grzebiąc w starej prasie zakopiańskiej, udostępnianej oczywiście tylko na miejscu: on przygotowywał rozdział o I wojnie do Monografii Zakopanego, ja robiłem kolejne notatki do swego doktoratu o lokalnych gazetach. Wtedy się zaprzyjaźniliśmy, potem przez lata współpracowaliśmy w Towarzystwie Muzeum Tatrzańskiego, nawet przez parę lat byłem jego zastępcą, w czasie gdy prezesował temu ciału. Lekturze wspomnień Rokosza na Kozińcu towarzyszyły zdjęcia, tym razem ładne i dobrze wykonane, ale oczywiście nie będące ilustracją opowieści, tylko tworzące nastrój. Ludzi niezbyt wiele, ale spotkanie sympatyczne, choć zdecydowanie przegadane.

Nazajutrz odwiedziliśmy z Renatką Harrego w Gliwicach, głównie po to, żeby mu zawieźć nowy komputer w przekonaniu, że ułatwi to nam bezpośrednią komunikację przez GG i Skype'a (a nawet przez Facebooka, którego mu też założyliśmy). Walczyliśmy przez dwie godziny, by uruchomić podłączenie do Internetu, ale okazało się, że Bogdan, zięć Harrego założył jakieś sprytaśne zabezpieczenie, którego nie pokonaliśmy, więc musieliśmy się poddać i stosownego instruktażu komunikacyjnego nie wykonaliśmy. Bogdan zresztą przyszedł nazajutrz i w 5 minut wszystko zrobił. Ale nie wpłynęło to na chęć Harrego do korzystania z komunikatorów lub poczty. Przekonanie go do tego jest jeszcze przed nami. Mam nadzieję, że będzie codziennie pisał wspomnienia rodzinne - o co go usilnie prosiłem.

Zawsze jak tam jestem, przygnębiające wrażenie robi na mnie ten stary familok, w którym Harry mieszka. Blok przy Dąbrowskiego długi jak kiszka, ciemne, drewniane schody, zacinający się domofon, niepiękne zapachy, co drugie mieszkanie puste... Śląsk ma swoje piękne strony, ale najpiękniejszą jest ta, że w 2,5 godziny można być z powrotem na Podhalu.

Luty zaczął się od uroczystego pożegnania odchodzącej na emeryturę dyrektorki Muzeum Tatrzańskiego, Teresy Jabłońskiej. Impreza odbyła się w Okszy, która jako oddział MT jest uważana za największe dzieło Teresy, choć ja uważam, że ważniejsza - i trudniejsza - była sprawa odzyskania, wyremontowania i urządzenia Koliby - pierwszej willi w stylu zakopiańskim. Mam oczywiście swoje zdanie na temat funkcjonowania tego oddziału, uważam, że Koliba powinna stać się muzeum Stanisława Witkiewicza ojca - w znacznie większym stopniu poświęcona na przedstawienie sylwetki tego niezwykłego człowieka, którego nie można sprowadzać tylko do projektowania domów i zdobień w stylu zakopiańskim. Za czasów Teresy posiadany już wcześniej przez Muzeum stary dom Sobczaków (wcześniej używany jako mieszkanie służbowe dyrektora Tadeusza Szczepanka, a także jako muzeum harcerstwa im. Małkowskich) został także wyremontowany i przeznaczony na prezentację kolekcji etnograficznej (głównie ze zbiorów Marii i Bronisława Dembowskich). Oksza to finis, który coronat opus: wspaniały trudny remont (brawa dla Zbyszka Moździerza, konserwatora!) i niezwykle ciekawa wystawa, której tymczasowość trwa już znacznie ponad rok... No i właśnie w Okszy zgromadził się ogromny tłum zaproszonych gości, z władzami województwa i miasta w pierwszych rzędach. Przemówienia oficjeli, współpracowników i przyjaciół Teresy trwały z godzinę, obsypywano ją kwiatami i pochwalnymi adresami i komplementami, niekiedy dość niestosownymi. Brakło mi na spotkaniu ministra kultury z jakimś porządnym orderem w garści dla Teresy: należałby się z pewnością. Choć oczywiście grubą przesadą było stwierdzenie jednego z gości, że przed Teresą muzeum było "żywym trupem" i dopiero ona je reanimowała. To nieprawda, ale doskonale wpisuje się w obowiązującą obecnie poetykę: przed nami tylko potop... W podobnym duchu, we właściwy dla siebie sposób, prowadził spotkanie Maciej Krupa (z ramienia Muzeum? Stowarzyszenia Przewodników? Dziennikarzy?), który dofcibnie cytował co i raz fragmenty opisu uroczystości 50-lecia pracy zawodowej pierwszego dyrektora Muzeum, Juliusza Zborowskiego, szczególnie eksponując zwroty, odwołujące się do ówczesnych realiów i ówczesnych władz, szczególnie Frontu Jedności Narodu i PZPR. Owa lustracja Juliusza Zborowskiego wywoływała stosowne i oczekiwane rechoty publiczności, nie wiem tylko czy była przyjemna dla Teresy. I czy aby nie była kolejnym obrazkiem z cyklu avant nous le deluge.

Ona sama w świetnej formie, jej przemówienie było majstersztykiem formy i treści, a późniejszy bankiet - hm, mniam, mniam... Niestety, byłem kierowcą.

Ze szczególną radością obserwowałem, jak przemawiał dyrektor pewnego wydawnictwa - Bogdan Sz., z którym poprzednio widzieliśmy się w korytarzach sądu w Krośnie, zapewne następne spotkanie odbędzie się w podobnych okolicznościach, więc spotkanie w Okszy było interesującym przerywnikiem w tym procesie znajomości.

Kupiłem sobie antykwaryczny (1954!) egzemplarz książki, która we wczesnej młodości wywarła na mnie wielkie wrażenie, porównywalne z Winnetou Karola Maya, Światem zaginionym Conan-Doyle'a, Ogniem i mieczem Sienkiewicza oraz Małżeństwem doskonałym van der Velde'a. Na użytek przyszłych lustratorów podaję, że jej autorem jest radziecki Żyd, Jakub Perelman, a nosi ona tytuł Zajmująca fizyka. To od niej zaczynając, doszedłem do mechaniki kwantowej i teorii nieoznaczoności, które w moim życiu do dziś ogrywają wielką rolę.

Jak zresztą w życiu każdego.