Dygresja dla wykształciuchów: Kanał Sueski
Pomysł
nie był nowy, bowiem już za
czasów faraonów próbowano
stworzyć połączenie między
Morzem Śródziemnym i Czerwonym,
wykorzystując częściowo
największą drogę wodną Egiptu –
Nil. Greccy historycy podają, że
budowę kanału planował już
Senuseret I w XX w. p.n.e., ale
realizację rozpoczął dopiero
Necho I w epoce saickiej (VII w.
p.n.e.), doprowadzając do
przekopania drogi wodnej między
prawym ramieniem Nilu a Jeziorem
Gorzkim. Budowę dokończył władca
perski Dariusz (VI w. p.n.e.) i
Ptolemeusz II (III w. p.n.e.), a
naprawiał Trajan w II w. n.e.
Inwestycja została zniszczona za
czasów arabskich w VIII w.
Do projektu tego chciał powrócić Napoleon, ale jego inżynierowie uznali, że jest
to technicznie trudne, jeśli nie niemożliwe. Jednakże Francuzi dalej
opracowywali ten temat, a zafascynowany pomysłem francuski konsul w Aleksandrii
Ferdynand de Lesseps (1805-1894) przekonał do swego pomysłu zarządcę Egiptu
Mohammeda Saida Paszę. Powołana została spółka akcyjna, wytyczono trasę, łączącą
bezpośrednio oba morza, przez Jezioro Gorzkie, po czym rozpoczęto prace, które
trwały 10 lat (1859-1869). W budowie kanału brało udział wielu europejskich
specjalistów, w tym – Polaków. Wśród nich jeden z kierowników robót - Mieczysław
Geniusz poznał w Zakopanem Henryka Sienkiewicza i prawdopodobnie jego opowieści
stały się dla pisarza jedną z inspiracji dla napisania powieści „W pustyni i w
puszczy”. Na uroczystość otwarcia kanału (17 XI 1869) kedyw Ismail Pasza zamówił
u Giuseppe Verdiego operę - była nią „Aida” – do której wstępny szkic
scenariusza napisał znany francuski egiptolog w służbie egipskiej – August
Mariette (założyciel Muzeum Egipskiego w Kairze). On też był autorem dekoracji
dla światowej prapremiery „Aidy”, która odbyła się dopiero po wojnie
francusko-pruskiej, 24 grudnia 1871 r., na scenie opery kairskiej.
W 1882 r. rząd brytyjski wykupił wszystkie akcje kanału, który odtąd pozostawał
aż do 1956 r. pod kontrolą brytyjską. Wtedy to prezydent Egiptu Gamal Abdel
Nasser przeprowadził nacjonalizację Kanału Sueskiego, co wywołało światowy
kryzys polityczny i militarny. Na przełomie października i listopada zaatakowały
Egipt wojska izraelskie, wspierane przez rządy i wojska Wielkiej Brytanii i
Francji. Operacja doprowadziła do praktycznego zniszczenia sił egipskich,
jednakże kanał został zablokowany przez zatopione okręty, a akcja została
wstrzymana na skutek ultimatum Stanów Zjednoczonych, obawiających się
przekształcenia wojny sueskiej w globalny konflikt międzynarodowy oraz nałożenia
embargo na sprzedaż ropy naftowej dla agresorów przez władze Arabii Sudyjskiej.
Groźba sankcji politycznych i ekonomicznych wobec Londynu, wystosowana przez
prezydenta Eisenhowera, doprowadziła do wycofania obcych wojsk z Egiptu. Mimo
porażki militarnej, Egipt i jego przywódca, zyskali bardzo na prestiżu, a kanał,
po trwającym blisko 10 lat zablokowaniu, od 1975 r. stał się głównym źródłem
dochodów egipskiej gospodarki.
Kanał Sueski ma 162 km długości, ok. 300 m. szerokości, dopuszczalne zanurzenie
statków do 23 metrów. Średnio pokonuje się go w 15 godzin. Na dobę przepływa
przezeń ok. 60 statków, rocznie – ponad 20 tysięcy.
Ponieważ dla współczesnych wielkich tankowców kanał jest za płytki, w 1976 r.
wybudowano liczący 320 km rurociąg, którym ropa naftowa przepompowywana jest z
portu Ain Suchna w Zatoce Sueskiej do Sidi Kreir na zachód od Aleksandrii.
Twórca Kanału Sueskiego, Ferdinand de Lesseps, był także w 1879 r. inicjatorem
budowy Kanału Panamskiego.