Maciej Pinkwart
No to cóż, że ze Szwecji?
Podobno
z wiekiem różnice między płciami się zmniejszają, by poza pewnym progiem
zniwelować się do zera. Ale im dłużej żyję, tym bardziej przekonuję się o tym,
iż jednak te różnice są tak istotne, że może rzeczywiście należymy do różnych
gatunków ssaków. Niezależnie zaś od tego, czy pochodzimy z Marsa, czy z Wenus, z
Podczerwonego czy innej planety zagubionej na peryferiach kopernikańskiej teorii
heliocentrycznej – różnimy się tak, że czasami trzeba się wręcz odkryć, żeby się
poznać. Uczeni uważają, że płeć ma również nasz mózg, w związku z czym osobniki
i osobniczki homo sapiens M. oraz homo sapiens F. myślą przy
pomocy różnych półkul. To akurat jest dość oczywiste, jeśli spojrzeć choćby
pobieżnie na ukształtowanie się owych półkul. Niektóre osobniki zaś w ogóle nie
myślą i to jakby wewnątrzgatunkowo, więc może to jednak nie myśleniem (ani nie
niemyśleniem…) różnimy się najbardziej?
Tak czy inaczej, te różnice w myśleniu fascynują ludzi od dawna, a fascynacja ta
przeniknęła szerokim strumieniem do literatury i innych sztuk wyzwolonych, zaś
opowieści o zamianach płci wywołują zarówno kaskady śmiechu, jak i poważniejsze
refleksje. No i to odwieczne pytanie: jak naprawdę widzą nas kobiety/mężczyźni?
Jedną z prób odpowiedzi na to pytanie przynosi ostatnia książka najbardziej może
kobiecej autorki polskiej – Manueli Gretkowskiej, której feminizm manifestuje
się nie tylko w twórczości, (wręcz w tytułach jej książek: Namiętnik,
Silikon, Polka, Europejka, Obywatelka, Kobieta i mężczyzna), ale także w
fakcie, że jest ona założycielką polskiej Partii Kobiet. Inna rzecz, że to o
niczym nie świadczy: dobrze pamiętamy, kto stał na czele Państwa Kobiet w
Seksmisji…
Otóż
bohaterem, a nawet narratorem Miłości po polsku jest mężczyzna, tak na
oko – 150-procentowy, taki, który podobno ma tyle testosteronu, że plemniki ma
nawet we krwi. Krążą po kartach powieści co prawda jakieś kobitki, a w zasadzie
to nasz bohater porusza się między nimi trochę jak przywiązana grawitacją kometa
(pamiętamy, że u Mickiewicza kometa jest, jak poeta – rodzaju męskiego), przy
czym, jak to i w astronomii bywa – kometa jest przywiązana/-ny nie do
pojedynczych obiektów, tylko do całego układu.
Więc jaki jest wg Manueli Grtkowskiej ten samiec (nie uważający się zresztą za
samca alfa…)?
No, męski jest on nadzwyczajnie. Klnie okropnie, nawet w myślach nie umie
przeżyć bez słów wulgarnych i opisów obscenicznych, przy czym większość z nich
dotyczy męskich i żeńskich przyborów reprodukcyjnych oraz rozmaitych sposobów
ich użycia. Interesujące, że wybitna pisarka i wrażliwa kobieta nie umie (a
raczej nie chce) zastosować na te przyrządy jakichkolwiek metafor czy choćby
eufemizmów, tylko jej repertuar składa się na przemian z wulgaryzmów i określeń
medyczno-encyklopedycznych. Pewno taki prymitywny jest wg autorki mężczyzna, że
musi wszystkich walić po oczach swoim lub cudzym narządem, wzniosłym lub
opadłym, babrać się po łokcie w różowiutkich jaskiniach rozkoszy i pławić
czytelników w indywidualnych i zbiorowych fontannach di Trevi płynów
ustrojowych. Mężczyzna poza tym pracuje, ale wbrew temu co wkładają nam do głowy
tani psychologowie (bohater jest drogim psychologiem, choć bez tytułu magistra)
– bynajmniej nie realizuje się w pracy, w której jest albo nieudolny, albo
oszukiwany, albo niedoceniany, albo wszystko razem.
Co zresztą nie ma znaczenia, bo tak naprawdę – jak to faceci - to myśli tylko o
jednym. Tak, tak, właśnie o tym. Ale nie tylko o tym, żeby jak najszybciej, jak
najczęściej i z jak największą liczbą pań i panienek ten tego, żeby im tylko
ch… w p…, albo p… w w… (medycznie rzecz biorąc), albo
robić francuską penetrację czaszki, tylko żeby utrzymywać swoje oznaczone
terytorium. W domu i w pracy. A zarazem, żeby niczego nie musieć. Żeby mieć
kobietę, której mu będą wszyscy zazdrościć i żeby ona z cudzych zachwytów nie
skorzystała. Krótko mówiąc – mieć święty spokój. Co się, oczywiście, nie może
udać i nie udaje.
Powieść Miłość po polsku jednakże tyleż jest o miłości, co o Polsce.
Obraz Polski jest może bardziej realistyczny niż obraz miłości, ale równie
przerażający. Gretkowska, jako doskonała i krytyczna obserwatorka życia
społecznego pokazuje nam bez obciachu nie tylko te wszystkie penisy i waginy,
między którymi rozciąga się wypełniona śluzem pustka, ale także całą ohydę
polskiej polityki, całą jej chorobliwość bez szans na wyleczenie, o
rehabilitacji nie mówiąc. Bohater powieści, podobnie jak autorka, ma za sobą
wiele lat na emigracji w Szwecji, więc prezentuje odpowiedni dystans do spraw
krajowych, w dodatku co i raz nasuwają mu się porównania z krajem, którego
kształt co prawda – zgodnie z opisanym wyżej schematem – przypomina mu członek
męski w stanie zwisu, ale każdy ma swoich znajomych i swoje skojarzenia.
Narracja wartka, interesujące zwroty akcji, niespodziewane zakończenie czynią z
ostatniej powieści Manueli Gretkowskiej interesującą lekturę. Tylko cały czas
się zastanawiam, czy my, faceci, naprawdę tacy jesteśmy prymitywni, czy tylko
tak się pokazujemy kobietom, uważając je za stworzenia o mniejszym mózgu, a
zatem mniej wrażliwe na niuanse? A może rzeczywiście mamy wspólne tylko niektóre
geny, a to co nas różni, powoduje ten brak możliwości porozumienia? Ale z jednej
strony patrząc na to, co się dzieje w polityce (którą jednak uprawiają przede
wszystkim mężczyźni i Beata Kępa), widzimy, że właśnie faceci nie potrafią się
nijak dogadać. Z drugiej strony – jeśli brak porozumienia między płciami
świadczy o odrębności gatunkowej, to wtedy skąd się biorą dzieci? Inna rzecz, iż
ostatnio media podały, że pewna kotka urodziła szczeniaczki.
Świat się ostatnimi czasy nieco skomplikował, więc może jednak warto wrócić do
opisywanego przez Manuelę Gretkowską prymitywu: to w to, a jak się
nie da – to wio z powrotem do Szwecji.
----------------------------------
Manuela Gretkowska, Miłość po polsku, Wydawnictwo
„Świat Książki”, Warszawa 2010, stron 270.